تاریخچه - تبلیغات بازرگانی
تاریخچه تبلیغات
در جهان کنونی و در عصر صنعتی و حتی فراصنعتی، تبلیغات یک نیاز است و میتوان از آن، به عنوان آمیختهای از علم، هنر و صنعتی معجزهگر یاد کرد. معجزهای که میتواند شعلهی کوره صنعتی را برافروزد یا چراغ آن را خاموش و سرد سازد. در کشور ما ایران، تبلیغات در حوزههای اصلی «تبلیغات صوتی و تصویری»، «تبلیغات اینترنتی»، «تبلیغات مطبوعاتی» و «تبلیغات محیطی» در جریان است؛ تبلیغات فرآیندی است که تولید آگهیها، یکی از نتایج نهایی آن به شمار میرود. با این حال همچنان از دو واژه آگهی و تبلیغات، به جای یکدیگر استفاده میشود. در واقع واژه «تبلیغات» به قصد پوشش دادن به همه انواع «آوازهگری» به کار میرود و برای اشاره به مفهوم خاصی –که برخی از آن به عنوان یکی از گونههای ارتباطات بازاریابی یاد میکنند- استفاده میشود.
آگهی اما، مفهومی است که شاید بتوان آن را اینگونه تعریف کرد: «ارتباطی هدفمند و برنامهریزیشده که با پرداخت هزینه، به منظور آگاهی دادن یا ترغیب یک یا چند نفر انجام میشود. »
آگهی در لغتنامه دهخدا مخفف «آگاهی» دانسته شده و از عبارات «خبر، نبأ، اطلاع، آگاهی، علم، معرفت، خبر، وقوف، عرفان، شناخت» یا تعریف «نوشتهای که خبر یا دستوری نوین دهد» به عنوان مترادف این واژه یاد شده است. شواهدی از شاهنامه فردوسی، ویس و رامین، یوسف و زلیخا، دیوان حافظ، گلستان سعدی، مثنوی مولوی نیز برای اثبات این تعریف در ذیل واژه آگهی ارایه شده است.
همچنین دکتر محمد معین در فرهنگ فارسی، «آگهی» را چنین تعریف کرده است: »خبر، اطلاع یا آگاهی است که از جانب فرد یا مؤسسهای در روزنامهها و مجلهها و رادیو و تلویزیون انتشار مییابد و آن غالباً جنبه تبلیغاتی دارد، نوشتهای که خبر یا دستوری نو دهد.»
آگهی، امروز همان «تبلیغات» است و آنچه که در حال حاضر با عنوان «تبلیغات» میشناسیم، ریشه در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در کشور ایالات متحده دارد؛ یعنی زمان ظهور آژانسهای تبلیغاتی به صورت سازمانیافته و به وجود آمدن مجلات و کتابهای تبلیغاتی در سال ۱۹۳۰. با این وجود به طور کلی میتوان برای تبلیغات سه دوره تاریخی در نظر گرفت: دوره قبل از ظهور صنعت چاپ (انقلاب گوتنبرگ)، دوره پس از ظهور صنعت چاپ و دوره پیشرفت صنعت چاپ. [1]
تاریخ تبلیغات در جهان
قبل ظهور صنعت چاپ:
علایم تبلیغات فروشگاهی، نزدیک به 6000 سال پیش ظاهر شدند و در کشورهای دنیای باستان رایج بودند. به نظر میرسد که اهالی آتن در دوران باستان، نخستین کسانی بودند که تبلیغات تجاری را آنگونه که امروز رایج است، ابداع کردند. در آتن، جارچیهای شهر به دلیل صدای دلنشین و شیوه بیان جذابشان، در خیابانها و گذرگاهها گشت میزدند و اطلاعیههای تبلیغاتی را به آگاهی مردم میرساندند؛ درست همانند امروز که آگهیها در لابهلای برنامههای سرگرمی یا خبری تلویزیون پخش میشوند. جارچیها در آن روزگار، برای این کارشان پول دریافت میکردند. به عنوان مثال، آرایشگران و فروشندگان لوازم و مواد آرایشی، جارچیها را به کار میگرفتند تا روغنها، پمادها، محلولها و معجونهای آنان را با مهارت و کارکشتگی تمام عیار، تبلیغ و ترویج کنند. پیامهای تبلیغاتی، محتوایی منظم داشتند که به صورت آهنگین خوانده میشدند.
در تاریخ تبلیغات، پس از آتن، شاهد رشد و شکوفایی تبلیغات در نقاط مختلف رُم باستان هستیم که نمونههای حکاکیشده آنها در شهرهای قدیمی مدفونشده، کشف شدهاند. بدین ترتیب، یکی از کهنترین حرفههای دنیا، یعنی حکاکی روی سنگ، از آغاز، با یکی دیگر از حرفههای دنیای کهن، یعنی تبلیغات، پیوند خورد. [2]
پس از ظهور صنعت چاپ:
در طی دوران موسوم به «عصر تاریکی»، تبلیغات رو به افول گذاشت و دوباره در قرن سیزدهم میلادی در بریتانیا و فرانسه با نغمهخوانی و سخنوری جارچیها رونق پیدا کرد. در پی آن، با اختراع فن چاپ توسط گوتنبرگ در آلمان در حوالی سال 1450 و راهاندازی مطبوعات چاپی، تبلیغات، رشد چشمگیری پیدا کرد. نخستین آگهی چاپی شناخته شده به زبان انگلیسی در سال 1477 توسط ویلیام کاکستون چاپ شد که فن چاپ را چند سال پیش از آن به بریتانیا وارد کرده بود. با آغاز قرن هفدهم، تبلیغات به چنان رشدی رسیده بود که دولت بریتانیا در سال 1712 یک شیلینگ مالیات برای هر آگهی چاپشده در هر روزنامه تعیین کرد که رقم قابل توجهی بود.
اما این مالیات، تأثیر کمی در جلوگیری از رشد تبلیغات داشت. در سال 1759، دکتر ساموئل جانسون، فرهنگنویس بزرگ نوشت: «آگهیها اکنون آنقدر زیاد شدهاند که مردم با سهلانگاری از کنار آنها میگذرند و آنها را سرسری میگیرند و با بیتوجهی میخوانند. این، دیدگاهی بود که بسیاری از مردم درباره تبلیغات بیان میکردند و توجهی به عمر و سابقه چند قرنی آن نداشتند.»
مالیات دولت در سال 1712 تا سال 1853 لغو نشد و در آن زمان، سالانه نزدیک به دو میلیون آگهی روزنامهای، مشمول مالیات میشدند. در همان زمان، تعداد کثیری آگهی در نشریات «بدون مجوز» انتشار مییافتند که فاقد ثبت و ضبط برای اخذ مالیات بودند و پوسترها و بیلبوردهای مجاز و غیرمجاز فراوانی نیز در معرض دید مردم قرار میگرفتند. علاوهبر آن، برگههای تبلیغاتی فراوانی به دست رهگذران در خیابانها داده میشدند و به موازات چنین روند رشدیابندهای، کهکشانی از ایدههای تبلیغاتی ابداع میشدند که بسیاری از آنها شکل و محتوای عجیب و غریبی داشتند (به عنوان مثال، یکی از شرکتها با شیوه ابداعی، آگهیها را با تفنگ به داخل باغها و حیاط منازل مردم شلیک میکرد). جای شگفتی نبود که مردم، بهتدریج با وسعتی فراتر از هر زمان دیگر لب به شکایت گشودند و مدعی شدند که تبلیغات به کمیتی فراتر از حد تصور رسیده و لازم است کاری در این زمینه صورت گیرد. اما کار چندانی انجام نمیشد.
در ابتدا، آگهیها صرفاً متن و عاری از هر نوع طرح و تصویر بودند و عموماً توسط خود بازرگانان نوشته میشدند. اما در پایان قرن هجدهم، متخصصان نگارش آگهی بهتدریج وارد میدان شدند و تصویرسازی برای آگهیها نیز آغاز شد. این کارها را کسانی انجام میدادند که خود را «کارگزاران تبلیغات» مینامیدند، زیرا نه تنها آگهیها را مینوشتند و طراحی میکردند، بلکه به عنوان نمایندگی فروش برای رسانهها نیز عمل میکردند و فضاهای تبلیغاتی را به بازرگانان و سفارشدهندگان تبلیغات میفروختند. تقریباً با اطمینان میتوان گفت که نخستین کارگزار (نمایندگی) تبلیغات در بریتانیا – و در جهان- ویلیام تیلور بود که خود و خدماتش را در یک آگهی در سال 1786 توصیف کرد.
ساختار سه جزیی پایهای صنعت تبلیغات در بریتانیا –که بعدها در سطح جهان گسترش یافت- به این ترتیب شکل گرفت: تبلیغکنندگان، که فضای تبلیغاتی را برای آگهیهایشان میخریدند؛ رسانهها، که فضاها را میفروختند؛ و دفترهای تبلیغاتی، که به عنوان واسطه، از یک سو فضاها را به نمایندگی از سوی رسانهها میفروختند و از دیگرسو آگهیها را به سفارش تبلیغکنندگان، طراحی و تولید میکردند. [3]
1) تاریخ تبلیغات در ایران – پیش از انقلاب اسلامی
تحقیقات متأخرین نشان میدهد که انتشار روزنامههای فارسیزبان در فراسوی مرزهای جغرافیایی ایران، از سال 1161 هجری شمسی آغاز شده است. از این رو نخستین آگهیهای تجاری به زبان فارسی در روزنامههای فارسیزبان در قلمروی «ایران فرهنگی» به ثبت رسیده است.
قلمروی «ایران فرهنگی» قلمروی وسیعی بود که قاهره تا دهلی - کابل و پیشاور تا مدرس، استانبول و تفلیس تا سیرام و کلکته و آکره را دربر میگرفت و از همان زمان نیز پدیدهای به نام «اعلان» یا به اصطلاح هندیها «اشتهار» در مطبوعات فارسیزبان پدیدار شد. در آن دوره زبان فارسی، زبان رسمی قلمروی «ایران فرهنگی» بود و بهرغم اینکه انگلیسها سعی کردند زبان فارسی را از کشورهایی مانند هندوستان خارج کنند اما تا 100 سال این سیطره وجود داشت و کمپانی هند شرقی، ابتدا اطلاعیه و اعلانهایش را از طریق نشریات فارسی زبان به صورت آگهی منتشر میکرد.
حال اگر تبلیغات را در داخل کشور ایران مبنا قرار دهیم، قدمتی بیش از 160 سال دارد و به سالهای صدارت امیرکبیر در دهه 1260 هجری قمری و روزنامه وقایع اتفاقیه برمیگردد.[4]
تاریخچه تبلیغات در ایران به طور کلی شامل دو دوره تاریخی باستان و عصر جدید است.
الف: دوره باستان: تبلیغات دوره باستان که بهطور کلی تحت تأثیر کشاورزی و ویژگیهای آن است، یک نوع ارتباطات شفاهی است و مانند کشورهای دیگر باستان، علایم تجاری، دیوار نوشتهها و جارچیها، مهمترین شیوههای پیامرسانی و آگهی به شمار میروند.
ب: دوره عصر جدید: با ورود دستگاه چاپ به ایران و انتشار اولین روزنامه (کاغذ اخبار) در عصر قاجاریه، اندکاندک آگهیهای تجاری نیز به نشریات راه یافتند. بدین ترتیب آگهی در رسانههای جمعی ایران از دیوارکوب شروع شد و به نشریههای ادواری، کتاب، سینما، رادیو و سرانجام تلویزیون راه یافت. اولین روزنامهای که در ایران مبادرت به درج آگهی کرد، روزنامه وقایع اتفاقیه در سال 1267 شمسی بود.
نخستین وسایل آگهیرسانی، نصب تابلو و جارچیها بودهاند و استفاده از آگهی در ایران به ادوار باستانی بازمیگردد. اما پیشینهی آگهی در تاریخ معاصر، نخست به صورت دیوارکوب و درج در نشریهها باب شد و سپس رواج پیدا کرد. باید دانست که پیشینهی آگهی در رسانههای جمعی تهران بدین ترتیب بوده است: دیوارکوب، نشریههای ادواری، کتاب، سینما، رادیو، تلویزیون و غیره. افزون بر اینها، نشر آگهیهای مستقیم –به تقلید از سایر کشورها- به گونههای مختلف دیگر، از جمله به صورت انتشار کتابچه یا به اصطلاح «بروشور» و «کاتالوگ» یا سالنمای اختصاصی نیز در کشور ما مرسوم است.[5]
از منظر تحقیقی نیز میتوان تاریخچه تبلیغات تجاری در ایران را، به هفت دوره مجزا تقسیم کرد:
دوره خارج از کشور: دوران قبل از قاجار و عصر فترت بین صفویه و قاجاریه، حدود 230 سال پیش (قبلاً به این دوره اشاره شد).
دوره ناصری: در این زمان شاهد تأسیس دارالفنون و آغاز تبلیغات بازرگانی در دوره صدارت امیرکبیر هستیم که کالاهای مربوط به نیازهای اولیه و تبلیغات کتب قدیمی، ترجمههای کتب علمی و طبی رواج داشت.
دوره مظفری: دوره تحول در مسایل فرهنگی است که با ایجاد نهضت سوادآموزی و افتتاح مدارس جدید در سراسر کشور، به رغم مخالفت افراد سنتی و مکتبیها، تأثیر بسیاری در رشد تبلیغات در آینده گذاشت. تشکیل شرکتهای تجاری به سبک جدید، ورود مستشاران خارجی و گمرک و مانند اینها در این دوره شکل گرفت.
دوره مشروطیت: با فرا رسیدن عصر مشروطیت، تعداد روزنامهها بیشتر شد و به منظور آزادی بیان، روزنامه اهمیت بیشتری پیدا کرد و چون در دورهی مظفری تجربههای بیشماری به دست آمده بود، در تمام زمینهها -از جمله آگهی- حرکت چشمگیری به وجود آمد.
دوره جنگ جهانی اول: در این دوره آثار دوران مشروطیت ظاهر میشود که به دو دلیل دوره مهمی در تبلیغات بازرگانی است: یکی به خاطر شکلگیری روزنامه درجه یک به معنای واقعی و دیگری تغییرات ایجادشده در گرافیک تبلیغات و محتوای آن.
دوره بین دو جنگ شامل دوره پهلوی و اواخر قاجار یعنی سال 1914 میلادی تا 1940: مدون شدن قوانینی درباره تبلیغات بازرگانی از مهمترین خصوصیات این دوره است.
دوره تبلیغات مدرن: این دوره از سال 1325 شمسی آغاز و رونق آن از سال 1335 شمسی است. در دو دهه بعد یعنی دهههای1340 و 1350 تبلیغات بازرگانی با شکلگیری مؤسسات تبلیغاتی بزرگ به اوج خود میرسد.[6]
پیدایش واژه «آگهی» در مطبوعات ایران
در عهد قاجار به آگهی، اعلامنامه، اشتهارنامه، انتشارنامه، اعلاننامه و اعلان میگفتند. جز اعلان، سایر نامها قبول عامه نیافتند. همچنین در همان عهد، آگهی دولتی را اعلام دولتی و آگهیهای بازرگانی را اعلانات تجارتی نام نهادند و به آنچه امروز در مطبوعات، «سازمان نیازمندیها» میگویند و پیشتر «کانون آگهی» نام داشت، «مرکز اطلاعات» میگفتند.
به دنبال تشکیل فرهنگستان در ایران، در سال 1314 واژه »آگاهی» جایگزین اعلان شد؛ اما سرپاس مختاری رییس وقت اداره کل شهربانی طی نامهای از ریاست وزرا درخواست کرد که چون کلمه «آگاهی» برای تأمینات اداره کل شهربانی تعیین شده است به تمام وزارتخانهها و دوایر دولتی دستور صادر شود که از استعمال کلمه آگاهی به جای اعلان خودداری کنند.
پس از این نامه، واژهی آگهی به جای آگاهی تعیین شد و این عبارت به سرعت به فرهنگ واژگان مطبوعاتی و رسانهای ایران راه یافت و مصطلح شد.[7]
ظهور کانونهای آگهی و تبلیغاتی
اولین کانون آگهی و تبلیغاتی در سال 1316 با عنوان کانون آگهی و تبلیغاتی «زیبا» به مدیر مسؤولی حمزه نعمتی راهاندازی شد و این کانون، نخستین مؤسسه تبلیغاتی ایران است که به طور رسمی به عضویت اتحادیه مؤسسات تبلیغاتی انگلستان و اتحادیه بینالمللی تبلیغات ایالات متحده درآمد و در سال 1319 شمسی اداره کل تبلیغات و انتشارات توسط عیسی صدیق در خانه سیدالعراقین تأسیس شد و به دنبال آن باید شروع فعالیت تبلیغات تجاری به معنی واقعی را سال 1325 دانست چنانکه در سال 1337 هجری شمسی در تهران 18 کانون آگهی و تبلیغاتی مشغول فعالیت بودند.
تبلیغات در ایران در فاصلهی سالهای 42 تا 52 بر محور سیاستهای اقتصادی رژیم در معرفی کالاهای مصرفی و رویدادهای روبنایی زندگی متمرکز بود. از اواسط سال 1342 تحت تأثیر شرایط جدید و پس از قیام مردمی 15 خرداد، دولت به تمرکز برنامههای تبلیغاتی و توسعه امکانات ارتباطی توجه خاصی پیدا کرد. به همین دلیل در اواخر همان سال وزارت اطلاعات تأسیس شد و به دنبال آن مراحل شکلگیری تلویزیون دولتی که در آغاز سازمان تلویزیون ملی ایران نامیده شد و چند سال با ادغام رادیو در آن، عنوان سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران به خود گرفت، شروع شد.
در پی این تحولات و به منظور حفظ و حمایت از حقوق تحکیم اصول همکاری بین افراد صنف و بهبود وضعیت سازمانهای تبلیغاتی، اتحادیهای به نام «اتحادیه دارندگان سازمانهای تبلیغاتی» تشکیل شد. قابل ذکر است اولین جشنواره فیلمهای تبلیغاتی نیز در سال 1349 در شیراز برگزار شد.[8]
2) تبلیغات در ایران – پس از انقلاب اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیت شرکتهای تبلیغاتی محدود و حتی متوقف شد. به منظور اصلاح این موضوع، در سال 1358 شورای انقلاب با تصویب آییننامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی، آغاز دوباره فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی را مورد توجه قرار داد.
در این زمان اقتصاد ایران بر محور تولیدات و فرآوردههای شرکتهایی حرکت میکرد که با مشارکت یا سرمایهگذاری شرکتهای خارجی فعالیت میکردند. همچنین بخش قابل توجهی از کالاهای مصرفی که قابلیت تولید در داخل کشور را نداشتند از خارج وارد میشد، بنابراین به تناسب میزان و وضعیت فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی حرکت تازه یا در خور توجهای روی نداد.
سالهای 1357 تا 1359 شور و شوق انقلابی سراسر کشور را فرا گرفته بود و از نظر روانشناسی یک نوع بینیازی به لحاظ شعارهای اولیه انقلاب بین مردم وجود داشت، این بینیازی از مسایل اقتصادی با ارایه روحیه همکاری به تعاون، مساعدت، کمک و اطمینان و اعتماد به آینده بهتر، معنی پیدا میکرد که این موضوع منجر به کمرنگ شدن فعالیتهای تبلیغاتی شد و به دنبال آن با شروع جنگ تحمیلی، عمده فعالیت و نظر رسانههای داخلی بر محور اخبار مربوط به دفع تهاجم دشمن و حفظ کشور قرار گرفت.
در این دوران با نگرش خاص احزاب، سازمانها و گروههای مختلف کشور به نوع تبلیغات در دوران جنگ به عنوان یک رویداد مهم فرهنگی، فضای جامعه به سوی فضایی بدون تبلیغات بازرگانی سوق یافت.[9]
تبلیغات بازرگانی پس از جنگ تحمیلی
پس از پایان جنگ تحمیلی و با آغاز دوران سازندگی و رشد فعالیتهای اقتصادی در سالهای 70 – 69، تبلیغات تجاری افزایشی چشمگیر و قابلتوجه یافت؛ بهطوریکه توجه مسؤولان معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به این موضوع مهم فرهنگی جلب شد. بر همین اساس این معاونت از سال 1372 امر ساماندهی فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی را مطابق وظایف قانونی خود در دستور کار قرار داد و با تشکیل اداره کانونهای آگهی و تبلیغاتی، ساماندهی آگهیها و تبلیغات بازرگانی و امور مربوط به آن، شکل جدیتری نسبت به گذشته پیدا کرد.[10]
اداره کانونهای آگهی و تبلیغات بازرگانی در یک نگاه
این اداره به عنوان یکی از ادارات تابعه اداره کل مطبوعات داخلی معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی در سال 1372 فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرد؛ ابتدا اداره کانونهای آگهی و تبلیغاتی، کانونهایی که بدون مجوز در سطح کشور به ویژه استان تهران فعالیت داشتند، شناسایی کرد. این اداره در اولین گام با اعلام موجودیت و پذیرش تقاضا برای صدور مجوز، بیش از هفتصد کانون آگهی و تبلیغاتی را در سراسر کشور شناسایی و با تکیه بر اهداف فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران ساماندهی کرد.
اداره کانونهای آگهی و تبلیغات بازرگانی در سالهای اخیر سعی کرده است با تدوین دستورالعملهای پیشنهادی و ارسال آن به کمیته مرکزی سازمانهای تبلیغاتی کشور(*)، پس از تصویب برخی دستورالعملها در کمیته یاد شده و ارسال این مصوبات و آییننامهها به وزارتخانهها و مراجع ذیربط، مؤسسات تبلیغاتی را به رعایت مفاد قانونی و سیاستهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملزم کند.
هماکنون اداره کانونهای آگهی و تبلیغات بازرگانی که بخشی از دفتر تبلیغات و اطلاعرسانی معاونت امور مطبوعاتی و اطلاعرسانی است برای ایجاد هماهنگی دقیق و اعمال منظم سیاستها اقدام به جمعآوری آمار و اطلاعات قابل اعتماد از کمیت و کیفیت شرکتهای تبلیغاتی کرده است؛ چنانکه طبق آمار بهدست آمده تا پایان سال 1393، در مجموع 8373 کانون آگهی و تبلیغاتی در سراسر کشور مشغول فعالیت هستند.[11]
* کمیته مرکزی سازمانهای تبلیغاتی کشور:
ﮐﻤﯿﺘـﻪ ﻣﺮﮐﺰی ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮر، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬار در اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت، ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎ و ﻣﻮارد ﻣﻮﺟﻮد، دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎﯾﯽ را ﺗﻬﯿﻪ و ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻮﯾﺐ، ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ و ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺑـﻼغ ﻣـیکند ﮐـﻪ رﻋﺎﯾـﺖ اﯾـن دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ و ﺿﻮاﺑﻂ از ﺳﻮی دﺳﺖاﻧﺪرﮐﺎران و بهخصوصﮐﺎﻧﻮنﻫﺎی آﮔﻬﯽ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﻻزماﻻﺟﺮا است.
3) تاریخچه دفتر تبلیغات و اطلاعرسانی
معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1375 با ادغام اداره کانونهای آگهی و تبلیغاتی و دبیرخانه شورای هماهنگی تبلیغات دولت، زمینه تشکیل اداره کل تبلیغات را فراهم آورد. از جمله وظایف اصلی این اداره کل، ایجاد هماهنگی میان روابطعمومی دستگاهها و مؤسسات دولتی و نظارت بر فعالیتهای کانونهای آگهی و تبلیغاتی بود که تمام این مسؤولیتها به صورت یکپارچه و در یک مجموعه واحد اجرا میشد.
پس از بازنگری ساختار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1384، نام اداره کل تبلیغات به عنوان «دفتر تبلیغات و اطلاعرسانی» تغییر یافت که این دفتر با تعریف وظایف جدید و با نظارت معاونت امور مطبوعاتی و اطلاعرسانی به فعالیت خود ادامه داد که پس از واسپاری وظیفه هماهنگی روابط عمومیهای کشور به شورای عالی اطلاعرسانی دولت در سال 1387، سایر وظایف و فعالیتها در زمینه تبلیغات همچنان ادامه دارد.[12]
از مهمترین وظایف این دفتر میتوان به سیاستگزاری و تعیین خطمشی برای کانونهای آگهی و تبلیغاتی، تهیه آییننامه و دستورالعمل نحوه صدور مجوز تأسیس، انحلال و نظارت بر کانونهای آگهی و تبلیغاتی، مراکز، مؤسسات و مجامع تبلیغاتی در چارچوب قوانین و آییننامههای مصوب، برنامهریزی و تعیین خطمشی و تهیه دستورالعملهای لازم در زمینه تبلیغات چاپی، سمعی و بصری، تبلیغات محیطی و . . .، نظارت بر اجرای قوانین، ضوابط و مقررات مرتبط با پخش و انتشار تبلیغات از رسانههای مختلف کشور، ایجاد هماهنگی و وحدت رویه میان ادارات کل استانها و نظارت بر عملکرد و فعالیتهای آنها در حوزه تبلیغات، تهیه و اجرای دستورالعملهای مقابله با تبلیغات آسیبرسان شبکههای ماهوارهای فارسیزبان، انجام اقدامات لازم در زمینه اجرای سیاستهای مربوط به ممنوعیت هر گونه همکاری افراد حقیقی و حقوقی در حوزه تبلیغات با شبکههای ماهوارهای فارسی زبان و همکاری با سازمانها و دستگاههای مرتبط در این زمینه و ... اشاره کرد.
از جمله مهمترین فعالیتهای این دفتر درسالهای اخیر میتوان به این اقدامات ذیل اشاره کرد:
- اجرای قانون ممنوعیت به کارگیری عناوین، اصطلاحات و اسامی بیگانه با ایجاد و راهاندازی ستادهای استانی جلوگیری از به کارگیری عبارات بیگانه
- هماهنگی، همکاری و تعامل با انجمن صنفی شرکتهای تبلیغاتی و سایر مؤسسات و فعالان این حوزه به منظور ارتقای فعالیتهای تبلیغاتی و تسریع و تسهیل امور مربوط به کانونهای آگهی و تبلیغاتی
- تدوین لایحه قانون جدید تبلیغات کشور و ارایه آن به مجلس شورای اسلامی برای تصویب
- پیگیری طرح تشکیل اتحادیه کانونهای آگهی و تبلیغاتی با هدف رشد و توسعه فعالیتهای بازرگانی کشور و ارتقای کیفیت آن و افزایش رسیدگی به کانونها
- همکاری با فرهنگستان زبان و ادب فارسی در خصوص واژهگزینی اصطلاحات بیگانه و جلوگیری از بهکارگیری واژههای بیگانه در زمینه تبلیغات و اطلاعرسانی
- راهاندازی سامانه «واژهنامه» با هدف سهولت در تشخیص بیگانه یا غیربیگانه بودن عبارات، اصطلاحات و واژگان و تسریع در رسیدگی به درخواست متقاضیان در استانها
- چابکسازی برنامههای اجرایی تبلیغات در سایه واگذاری برخی امور به ادارات کل استانها و بخش خصوصی
- آموزش به شاغلان کانونهای آگهی و تبلیغاتی و کارشناسان ادارات کل استانها، مجریان صدور مجوز و ناظران بر فعالیت کانونها
- برپایی همایش کارشناسان تبلیغات استانها با هدف ارتقای سطح آگاهی و دانش کارشناسان تبلیغات استانها
- بهکارگیری سامانه «صدور مجوز» با هدف تسریع در صدور مجوز طرحهای تبلیغاتی
- تدوین و به روزرسانی دستورالعمل جدید انتشار آگهینامهها
- ارایه دستورالعمل نحوه استفاده از تصویر هنرمندان و ورزشکاران در تبلیغات
- تدوین شیوهنامه اجرایی مقابله با تبلیغات ماهوارهای و ارایه راهکارهای مناسب برای تقویت اطلاعرسانی و آگاهیبخشی عمومی درباره اثرات مخرب تبلیغات شبکههای ماهوارهای
________________________________________________________________
منابع:
[1] میرزایی محسن، 1392، 230 سال تبلیغات بازرگانی در مطبوعات فارسیزبان، جلد نخست، انتشارات سیته، تهران
[2] فلچر وینستون، 1391، استراتژیهای تبلیغات اثربخش، ترجمه فروزفر علی، انتشارات مبلغان، تهران
[3] همان
[4] میرزایی محسن، 1392، 230 سال تبلیغات بازرگانی در مطبوعات فارسیزبان، جلد نخست، انتشارات سیته، تهران
[5] قره داغی ایرج، 1378، «تاریخ تبلیغات ایران»
[6] قرهداغی ایرج، میرشاهی سعید ، اسفند ماه 1390 ، دو قرن با تبلیغات بازرگانی در ایران، مصاحبه با محسن میرزایی، ماهنامه تبلیغات بازرگانی، شماره 46، ص 27
[7] میرزایی محسن، 1392، 230 سال تبلیغات بازرگانی در مطبوعات فارسیزبان، جلد نخست، انتشارات سیته، تهران
[8] قره داغی ایرج، 1378، «تاریخ تبلیغات ایران»
[9] [10] [11] [12] همان