قانون ممنوعيت بهكارگيري اسامي، عناوين و اصطلاحات بيگانه
ماده واحده – به منظور حفظ قوت و اصالت زبان فارسي به عنوان يكي از اركان هويت ملي ايران و زبان دوم عالم اسلام و معارف و فرهنگ اسلامي، دستگاه‌هاي قانونگذاري، اجرايي و قضايي كشور و سازمانها، شركت‌هاو موسسات دولتي و كليه شركت‌هايي كه شمول قوانين و مقررات عمومي بر آنها مستلزم ذكر نام است و تمامي شركت ها، سازمانها و نهادي مذكور در بند «د» تبصره (22) قانون برنامه دوم توسعه موظفند از به كار بردن كلمات و واژه‌هاي بيگانه در گزارش‌ها و مكاتبات، سخنراني‌ها، مصاحبه‌هاي رسمي خودداري كنند و همچنين استفاده از اين واژه‌ها بر روي كليه توليدات داخلي اعم از بخش‌هاي دولتي و غيردولتي كه در داخل كشور عرضه مي‌شود ممنوع است.
تبصره 1- فرهنگستان زبان و ادب فارسي بايد براساس اصول و ضوابط مصوب خود براي واژه‌هاي مورد نياز با اوليت واژه‌هايي كه كار برد عمومي دارند راسا يا با همكاري مراكز علمي واژه گزيني و يا واژه‌سازي كند و هر شش ماه يكبار گزارش فلعاليت‌هاي خود را به كميسيون ارشاد و هنر اسلامي و وسايل ارتباط جمعي و حسب مورد ساير كميسيون‌هاي مجلس شوراي اسلامي تقديم كند.
تبصره 2- واژه هايي كه فرهنگستان زبان و ادب فارسي وضع معادل فارسي را براي آنها ضروري نمي‌داند و نيز كلماتي كه هنوز واژه فارسي معادل آنها از سوي فرهنگستان به تصويب نرسيده است از شمول اين قانون مستثني هستند.
تبصره 3- فرهنگستان‌هاي علوم و علوم پزشكي و دستگاه‌هاي آموزشي و پژوهشي، دانشگاه‌ها و ديگر سازمان‌هاي علمي و فرهنگي مكلفند در زمينه واژه گزيني و واژه‌سازي تخصصي اقدام كنند و واژه‌هاي پيشنهادي خود را به تصويب فرهنگستان زبان و ادب فارسي برسانند.
تبصره 4- در مواردي كه فرهنگستان زبان و ادب فارسي در زمينه واژه‌گزيني و واژه‌سازي تخصصي خواستار همكاري دستگاه‌ها و مراكز علمي، آموزشي و صنعتي و فرهنگي باشد، اين دستگاه‌ها و مراكز موظفند با فرهنگستان همكاري كنند.
تبصره 5- كارخانه‌ها، كارگاه‌ها و اماكن توليدي و خدماتي و تجاري موظفند ظرف مدت دو سال از تاريخ ابلاغ اين قانون اسامي توليدات و ظرف مدت يك سال نام اماكن خود را به نام‌ها و واژه‌هاي غيربيگانه برگردانند.
تبصره 6- چاپخانه‌ها، مراكز طبع و نشر، روزنامه‌ها و ساير مطبوعات مكلف به رعايت اين قانون هستند و در صورت تخلف، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي موظف است مطابق تبصره هشتم همين قانون با آنها رفتار كند.
تبصره 7- صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران موظف است از بهكارگيري واژه‌هاي نامانوس بيگانه خودداري كند و ضوابط دستوري زبان فارسي معيار را رعايت كند. سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و كليه دستگاه‌هاي مذكور در ماده واحده موظفند واژه‌هاي مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسي را پس از ابلاغ در تمامي موارد به كار برند.
تبصره 8- توليد و توزيع كنندگان كالاها و صاحبان مراكز كسب و پيشه در صورت تخلف از اين قانون به ترتيب مجازات هاي زير محكوم خواهند شد:
الف – اخطار كتبي توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
ب – تعويض علايم و نشانه‌ها و تغيير اسامي و عناوين پس از اعلام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي توسط وزارت كشور يا دستگاه‌هاي ذيربط با هزينه متخلف.
ج – تعطيل موقت محل كار
د – لغو پروانه كار
تبصره 9 – نيروي انتظامي موظف است از نصب و استفاده از علايم و زبان و خط بيگانه توسط مراكز توليد، توزيع و صنوف جلوگيري كند.
تبصره 10- آييننامه اجرايي اين قانون ظرف مدت دو ماه پس از تصويب با پيشنهاد كميسيون فرهنگي دولت به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.
آييننامه اجرايي قانون ممنوعيت بهكارگيري اسامي، عناوين و اصطلاحات بيگانه
ماده 1- تعاريف، اصطلاحات و واژه‌هاي استفاده شده در اين آييننامه به شرح زير است:
الف – قانون: قانون ممنوعيت بهكارگيري اسامي، عناوين و اصلاحات بيگانه مصوب 1375
ب – فرهنگستان: فرهنگستان زبان و ادب فارسي
ج – اسم خاص: اسمي است كه براي ناميدن شخص معين يا جاي معين يا چيز معين به كار مي‌رود.
د – روزنامه و ساير مطبوعات: نشريه‌هاي نوشتاري يا به صورت‌هاي ديگر كه به‌طور مستقيم با نام ثابت و تاريخ و شماره رديف، در زمينه گوناگون براساس قانون مطبوعات مصوب 22/12/1364 مجاز به انتشار است.
هـ – گزارش‌ها و مكاتبات: گزارش‌ها و نامه‌هاي رسمي كه با امضاي مسئولان دستگاه‌هاي مندرج در قانون ارسال مي‌شوند.
و – سخنراني و مصاحبه رسمي: سخنراني و مصاحبه روساي قواي سه‌گانه، وزيران، معاونان رييس جمهوري، روساي ديوان عالي كشور و ديوان عدالت اداري، دادستان كل كشور، نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، فرماندهان ستادهاي مشترك سپاه پاسداران و ارتش و فرماندهان نيروهاي پنجگانه سپاه پاسداران و نيروي سه‌گانه ارتش و فرمانده نيروي انتظامي، معاونان وزيران، روساي دانشگاه‌ها و موسسه‌هاي آموزش عالي، روسا، معاونان و مديران كل سازمان‌هاي دولتي و افراد همتراز آنان.
ماده 2- دستگاه‌هاي قانونگذاري، اجرايي و قضايي كشور و سازمان‌هاي وابسته به آنها و شركت‌هاي زير پوشش، وابسته يا تابعه و شركت‌هاي دولتي، ملي شده يا مصادره شده يا داراي مديريت دولتي كه به نحوي زير پوشش يكي از وزارتخانه‌ها يا سازمان‌هاي دولتي اداره مي‌شوند و يا به نحوي از انحا از بودجه عمومي كل كشور استفاده مي‌كنند يا قسمتي از بودجه آنان را دولت تامين مي‌كند و موسسه‌ها و شركت‌هايي كه شمول مقررات بر آنها مستلزم ذكر نام است مانند سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، شركت ملي نفت ايران، سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران، سازمان صنايع ملي ايران، شركت مخابرات ايران، شركت هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران و همچنين شهرداري‌ها و موسسه‌ها و نهادهاي عمومي موضوع تبصره ذيل ماده (5) قانون محاسبات عمومي، مشمول قانون و اين آييننامه است.
ماده 3 ـ مقامات مذكور در ماده (1) و دستگاه‌هاي موضوع ماده (2) اين آيين نامه موظفند الفاظ و واژه‌هاي بيگانه را در گزارش‌نويسي، نامه‌نگاري، سخنراني و مصاحبه‌هاي رسمي به كار نبرند.
ماده 4ـ آن دسته از كلمات عربي و همچنين بعضي از واژه‌هاي متعلق به ساير زبان‌ها كه ازديرباز در زبان فارسي رواج يافته و هم اكنون جزيي از زبان فارسي محسوب مي‌شود يا واژه‌ها و اصطلاحات برگرفته از متون و معارف فرهنگ اسلامي كه با بافت زبان فارسي معيار همخواني داشته باشد، واژه بيگانه تلقي نمي‌شود.
ماده 5 ـ مكاتبات و آگهي‌هايي كه دستگاه‌هاي موضوع ماده (2) براي مخاطبان غيرايراني تهيه مي‌كنند از شمول اين آييننامه خارج است.
ماده 6 ـ افرادي كه علاوه بر زبان فارسي به يكي از زبان‌هاي خاص اقليت‌هاي ديني شناخته شده در قانون اساسي با گويش‌هاي محلي و قومي رايج در بعضي مناطق ايران سخن مي‌گويند، مجازند از اسامي خاص متعلق به آن زبان يا گويش در نامگذاري محصولات و موسسه‌ها و اماكن مربوط به همان مناطق استفاده كنند.
ماده 7ـ تبديل نام‌هاي خاص محصولات ساخت كشورهاي ديگر به زبان فارسي الزامي نيست و تغيير اسامي موسسه‌هايي كه اين نوع محصولات را عرضه مي‌كنند ضرورت ندارد.
ماده 8ـ كالاهاي صادراتي، مشروط بر اين كه در داخل كشور توزيع نشود، از شمول قانون و اين آييننامه خارج است.
ماده 9ـ عبارت‌هاي شامل الفاظ بيگانه كه در نوشته‌ها يا سخنان موضوع قانون و اين آييننامه به لحاظ رعايت امانت در نقل قول يا بيان خصوصيات و مقتضيات تاريخي و اجتماعي و آموزشي ذكر آنها ضرورت دارد از شمول قانون و اين آييننامه مستثني هستند.
ماده 10ـ دستگاه‌هاي اصلي مذكور در ماده (2) اين آييننامه موظفند به منظور زمينه‌سازي براي اجراي قانون و اين آييننامه با تشكيل شوراي حفظ و ترويج زبان فارسي به رياست نماينده بالاترين مقام آن دستگاه، ضمن هماهنگي و ارتباط با فرهنگستان نسبت به شناسايي و اعلام واژه‌هاي بيگانه كه در آن دستگاه و واحدهاي وابسته به آن بكار مي‌رود و پيشنهاد معادل فارسي آن به فرهنگستان و يافتن راه‌هاي ترويج معادل‌هاي فارسي تصويب شده توسط فرهنگستان در دستگاه متبوع خود اقدام كنند.
ماده 11 ـ صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران موظف است با ايجاد واحد مناسب در تشكيلات فعلي خود ضمن زمينه‌سازي براي اجراي قانون و اين آييننامه با جديت از بكارگيري واژه‌هاي نامأنوس بيگانه خودداري كند و ضوابط دستور زبان فارسي معيار را در كليه برنامه‌هاي خود رعايت كند، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران ملزم است واژه‌هاي مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسي را پس از ابلاغ در تمامي موارد به كار برد.
ماده 12- دستگاه‌هاي ياد شده در ماده (2) اين آييننامه كه به كارگاه‌ها، كارخانه‌ها، اماكن توليدي و تجاري و خدماتي پروانه تاسيس و پروانه كسب يا بهره‌برداري يا اجازه توليد و ادامه فعاليت مي‌دهند موظفند پيش از صدور پروانه و اجازه توليد و ادامه فعاليت به متقاضيان ابلاغ كنند تا نسبت به تغيير نام موسسه يا محصولات خود و گزينش نام فارسي اقدام كنند.
تبصره ـ ذكر نام قبلي مكان‌ها و محصولات در كنار نام جديد آنها (بين دو كمان) حداكثر تا مدت دو سال مجاز است.
ماده 13 ـ كليه روزنامه‌ها و نشريه‌هاي فارسي زبان موظفند مفاد قانون را در كليه مطالب خود از جمله آگهي‌ها رعايت كنند. بديهي است در مورد آگهي‌هاي خارجي مانند مناقصه‌هاي بين‌المللي كه بايد به زبان خارجي چاپ و نشر شوند، طبق مقررات مربوط اقدام خواهند كرد.
ماده 14ـ استفاده از تابلو يا نوشته‌ها يا نشانه‌هايي كه منحصراً به خط غيرفارسي تنظيم شده است به استثناي نشانه‌هاي بين‌المللي ممنوع است. نيروي انتظامي موظف است از نصب و ادامه استفاده از آنها جلوگيري كند.
ماده 15ـ چنانچه بر سر فارسي بودن يك نام ميان صاحب موسسه و دستگاه‌هاي مجري اختلاف نظر پديد آيد، مرجع تشخيص فرهنگستان خواهد بود كه به درخواست دستگاه‌هاي مجري نظر خود را اعلام خواهد كرد.
تبصره ـ فرهنگستان موظف است ظرف سه ماه از تاريخ وصول استعلام، نظر خود را اعلام كند در هر حال تا زماني كه فرهنگستان اعلام نظر نكرده است مجازات‌هاي موضوع تبصره (8) قانون اعمال نخواهد شد.
ماده 16ـ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در صورت اطلاع يا مشاهده تخلف از مفاد ماده (12) اين آييننامه طي اخطاريه به متخلف ضمن بيان مورد يا موارد تخلف، 15 روز مهلت تعيين مي‌كند تا رفع تخلف صورت گيرد چنانچه پس از پايان مدت مذكور، تخلف رفع نشده باشد مراتب را به حوزه انتظامي محل اعلام مي‌كند تا نسبت به تعويض نشانه‌ها و تغيير اسامي و عناوين اقدام لازم به عمل آيد. در صورت تكرار تخلف مراتب را از طريق مراجع قضايي براي اعمال مجازات‌هاي بند (ج) و (د) تبصره (8) قانون منعكس خواهد شد.
ماده 17- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و نيروي انتظامي موظفند با اختصاص واحد متناسب براي اجراي قانون اين آييننامه اقدام كنند.
ماده 18- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و فرهنگستان زبان و ادب فارسي و ساير سازمان‌هاي ذيربط موظفند به نحوه مقتضي از طريق وسايل ارتباط جمعي زمينه‌هاي اجتماعي، فرهنگي اجراي قانون و اين آييننامه را فراهم كنند.
